Trong một thế giới kinh doanh liên tục biến đổi, sự cạnh tranh khốc liệt giữa các doanh nghiệp đã trở thành điều không thể tránh khỏi. Vậy ai là đối thủ thật sự của bạn? Những yếu tố nào có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận và sự tồn tại của doanh nghiệp trong dài hạn?
Đây chính là lúc mô hình 5 FORCES (5 Áp Lực Cạnh Tranh) do Michael E. Porter đề xuất trở thành công cụ phân tích chiến lược không thể thiếu. Bằng cách đánh giá toàn diện 5 yếu tố then chốt trong môi trường kinh doanh, doanh nghiệp có thể hiểu rõ hơn về vị thế của mình và xây dựng chiến lược phát triển bền vững.
5 FORCES là gì?
Mô hình 5 FORCES là một phương pháp phân tích cạnh tranh được sử dụng rộng rãi trong quản trị chiến lược. Nó tập trung vào 5 yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh lời và mức độ cạnh tranh trong một ngành:
-
Sức mạnh cạnh tranh giữa các đối thủ hiện tại
-
Mối đe dọa từ đối thủ mới
-
Sức mạnh thương lượng của nhà cung cấp
-
Sức mạnh thương lượng của khách hàng
-
Mối đe dọa từ sản phẩm/dịch vụ thay thế
Phân tích mô hình 5 forces giúp bạn có cái nhìn thấu về thị trường và đưa ra các chiến lược kinh doanh hiệu quả để đối phó với sức ép cạnh tranh từ các đối thủ cũng như các sản phẩm/dịch vụ thay thế.
1. Sức mạnh cạnh tranh giữa các đối thủ hiện tại
Sự cạnh tranh cạnh tranh ngày càng cao và gay gắt khi có nhiều đối thủ cùng cung cấp một ngành hàng hoặc một sản phẩm. Khi đó, khách hàng có thể lựa chọn chuyển sang sử dụng sản phẩm mà đối thủ cạnh tranh cung cấp.
Vì vậy, thương hiệu của bạn cần chú ý các yếu tố sau:
- Sự khác biệt về chất lượng
- Sự khác biệt trong quy trình sản xuất
- Quy mô sản xuất
- Lòng trung thành thương hiệu
- Thị phần và tốc độ tăng trưởng của từng đối thủ
- Các chiến lược cạnh tranh của đối thủ…
Ví dụ: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Shopee
Ngành thương mại điện tử tại Việt Nam đang có mức độ cạnh tranh cao với sự hiện diện của nhiều đối thủ lớn như Lazada, Tiki, Sendo,… Shopee phải liên tục đổi mới và cải thiện dịch vụ để thu hút và giữ chân khách hàng.
2. Mối đe dọa từ đối thủ mới
Ở đây đề cập đến mức độ khó khăn của việc các công ty mới tham gia vào một ngành đang cạnh tranh với các công ty hiện có trên thị trường. Những công ty mới tham gia thị trường có thể đe dọa số lượng hàng bán và thị phần của chính thương hiệu bạn.
Các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ đe dọa từ đối thủ mới bao gồm:
- Vốn đầu tư: Nếu ngành đòi hỏi các chi phí khởi đầu cao, đối thủ mới sẽ gặp khó khăn trong việc thu hút đầu tư cần thiết để tham gia vào thị trường.
- Điều kiện kinh doanh phức tạp: Nếu ngành đòi hỏi các kỹ năng kinh doanh đặc biệt, quy trình sản xuất và quy trình cấp phép phức tạp… đối thủ mới có thể gặp khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu này.
- Sức cạnh tranh mạnh từ các đối thủ hiện tại: Nếu ngành đang đối mặt với cạnh tranh cao độ từ các đối thủ hiện tại, đối thủ mới sẽ gặp khó khăn trong việc giành được thị phần.
- Những rào cản pháp lý và quy định chính phủ: Nếu ngành đang đối mặt với những rào cản pháp lý hoặc quy định chính phủ khắt khe, đối thủ mới sẽ gặp khó khăn trong việc thâm nhập vào thị trường.
Ví dụ: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Shopee
Các đối thủ mới có thể mang đến những mô hình kinh doanh mới lạ, tăng trải nghiệm của khách hàng và thu hút khách hàng bằng các chương trình khuyến mãi hấp dẫn. Có thể thấy gần đây nhất chính là Tiktok Shop. Shopee cần theo dõi sát sao thị trường và có chiến lược phù hợp để chống lại các đối thủ mới.
3. Sức mạnh thương lượng của nhà cung cấp
Nếu một số ít nhà cung cấp nắm giữ quyền kiểm soát nguyên vật liệu hoặc sản phẩm thiết yếu, họ có thể ép giá hoặc giảm chất lượng. Doanh nghiệp sẽ bị phụ thuộc và khó kiểm soát chi phí đầu vào.
Sức mạnh thương lượng của nhà cung cấp với doanh nghiệp bao gồm các yếu tố:
- Số lượng và quy mô của các nhà cung cấp
- Độ độc quyền sản phẩm/dịch vụ của nhà cung cấp
- Sự phụ thuộc của doanh nghiệp vào nhà cung cấp
- Khả năng thay thế nhà cung cấp
- Chi phí chuyển đổi, thay thế nhà cung ứng
Ví dụ: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Shopee
Cạnh tranh từ nhà cung cấp trong ngành thương mại điện tử phụ thuộc vào một số yếu tố như sự đa dạng của sản phẩm, tính độc đáo của sản phẩm và khả năng thương lượng của nhà bán. Shopee cần có mối quan hệ tốt với nhà cung cấp để đảm bảo nguồn hàng ổn định và giá cả hợp lý.
4. Sức mạnh thương lượng của khách hàng
Sức mạnh thương lượng của người mua là khả năng mà người mua có thể đẩy giá sản phẩm xuống thấp hơn hoặc cao hơn.
Sức mạnh thương lượng của người mua cao khi có ít khách hàng và nhiều nhà cung cấp cùng một sản phẩm (cung>cầu). Nếu có sẵn nhiều thông tin, người mua có thể tìm kiếm các nguồn cung cấp khác, điều này có thể dẫn đến rủi ro mất khách hàng của các thương hiệu.
Các yếu tố quyết định sức mạnh của người mua gồm:
- Số lượng khách hàng
- Quy mô đặt hàng
- Sự khác biệt giữa các đối thủ cạnh tranh
- Độ độc quyền của sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp
- Độ tin cậy của khách hàng và sự thay đổi của nhu cầu khách hàng…
Ví dụ: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Shopee
Khách hàng trong thị trường thương mại điện tử có nhiều lựa chọn, do đó họ có nhiều quyền lực. Họ có thể dễ dàng so sánh giá cả, sản phẩm và dịch vụ giữa các nhà cung cấp khác nhau từ các sàn thương mại điện tử trước khi mua hàng.
5. Mối đe dọa từ sản phẩm thay thế
Là một trong năm yếu tố của mô hình Five Forces, giúp đánh giá mức độ ảnh hưởng của các sản phẩm/dịch vụ thay thế cho sản phẩm/dịch vụ mà công ty đang hoạt động. Điều này có thể làm giảm sức mạnh của công ty trong việc tăng giá cả và tạo ra lợi nhuận.
Mối đe dọa từ sản phẩm thay thế phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:
- Tính tương đương của các sản phẩm
- Tính độc quyền và khác biệt của sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp
- Sự thay đổi nhu cầu của thị trường
- Sự sẵn có của sản phẩm thay thế
- Giá sản phẩm thay thế
- Loại hàng hóa (ví dụ: hàng hóa nhu yếu phẩm thì dễ dàng thay thế hơn hàng hóa xa xỉ, cao cấp).
Ví dụ: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Shopee
Các sản phẩm thay thế cho thương mại điện tử có thể bao gồm mua sắm trực tiếp tại cửa hàng, mua hàng qua mạng xã hội,… Shopee cần không ngừng đổi mới và phát triển để mang đến cho khách hàng trải nghiệm mua sắm tốt nhất để duy trì lợi thế cạnh tranh.
Vì sao doanh nghiệp nên sử dụng mô hình 5 FORCES?
Việc áp dụng mô hình 5 FORCES giúp doanh nghiệp:
- Hiểu rõ bối cảnh cạnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận
- Đánh giá điểm mạnh – điểm yếu trong ngành
- Lên chiến lược kinh doanh phù hợp để gia tăng lợi thế cạnh tranh
- Đưa ra quyết định sáng suốt về đầu tư, mở rộng hay cải tổ doanh nghiệp
Dù bạn là startup hay doanh nghiệp lớn, 5 Áp Lực Cạnh Tranh chính là kim chỉ nam giúp bạn trụ vững trong thị trường đầy biến động và nâng tầm chiến lược phát triển dài hạn.
Xem thêm:
Tạo Kịch Bản TikTok Cực Đỉnh Bằng ChatGPT 2025
