Sáp Nhập Tỉnh Thành Mở Ra Thời Cơ Vàng: Xuất Hiện Doanh Nghiệp Nghìn Tỷ, “Siêu Công Ty” Tại TP.HCM Doanh Thu 30.000 Tỷ, Nộp Ngân Sách Hàng Chục Nghìn Tỷ

Trong những năm gần đây, Trung ương Đảng và Bộ Chính trị Việt Nam liên tục chỉ đạo sắp xếp lại bộ máy hành chính địa phương để tinh gọn tổ chức, mở rộng không gian phát triển. Điển hình là Nghị quyết và đề án do Ban Chấp hành Trung ương thông qua tháng 4/2025, theo đó số đơn vị hành chính cấp tỉnh sẽ giảm từ 63 xuống còn 34 (gồm 28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương). Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết các cơ quan đã tính toán giảm số tỉnh thành từ 63 hiện nay xuống 34. Kết quả này được thông qua tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 11 khóa XIII và sẽ phải chờ Quốc hội sửa đổi Hiến pháp và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (dự kiến đến 2025) mới triển khai chính thức

Theo dự thảo vừa công bố, có khoảng 11 tỉnh thành giữ nguyên như Hà Nội, Thừa Thiên – Huế, Quảng Ninh, Nghệ An… do đáp ứng đủ tiêu chuẩn về quy mô, cơ cấu hành chính. Toàn bộ 52 tỉnh, thành phố còn lại nằm trong diện phải sắp xếp hợp nhất. Cụ thể, trong số 52 này có 4 thành phố trực thuộc Trung ương (Hải Phòng, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ) và 48 tỉnh cần xem xét sáp nhập. Các tỉnh được đề xuất ghép đôi hoặc ghép nhóm theo địa bàn liền kề và phù hợp định hướng phát triển: ví dụ Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long dự kiến sáp nhập Bạc Liêu – Cà Mau, Long An – Tây Ninh, Tiền Giang – Đồng Tháp, An Giang – Kiên Giang, Sóc Trăng – Hậu Giang vào Cần Thơ, Bến Tre – Trà Vinh vào Vĩnh Long… Tương tự ở Đông Nam Bộ, TP.HCM giữ nguyên vai trò trung tâm vùng nhưng Đồng Nai có thể nhập vào Bình Dương, Bình Phước nhập vào Tây Ninh, v.v. Kế hoạch này đang được xây dựng đề án chi tiết, dự kiến trình Quốc hội thông qua trong giai đoạn 2025-2026.

Việc sắp xếp, tinh gọn các đơn vị hành chính là quyết sách lớn của Bộ Chính trị nhằm giảm số lượng cán bộ trung gian, thu gọn bộ máy các cấp và mở rộng không gian phát triển cho các vùng kinh tế động lực. Mục tiêu cao nhất được nêu là phát triển đất nước bền vững, đảm bảo hài hòa lợi ích vùng, không gian biển, bảo vệ quốc phòng – an ninh. Trong bối cảnh đó, mỗi địa phương phải xác định lại vị trí trung tâm hành chính, trụ sở mới, đồng thời đảm bảo phát huy vai trò dẫn dắt của các vùng kinh tế động lực. Các nội dung cụ thể (như quy định địa bàn, trình tự sáp nhập, phân chia ngân sách) vẫn đang được hoàn thiện và lấy ý kiến rộng rãi trước khi thực thi.

Vai trò và tầm quan trọng của ngành xổ số kiến thiết ở miền Nam

Ngành xổ số kiến thiết (XSKT) từ lâu trở thành một bộ phận quen thuộc của đời sống kinh tế các tỉnh miền Nam. Mỗi tỉnh, thành phố đều có một công ty XSKT phát hành vé số truyền thống (hằng tuần) và vé số tự chọn, tạo công ăn việc làm cho hàng chục ngàn người lao động, đại lý và người bán vé số dạo. Xổ số kiến thiết miền Nam đạt mức doanh số rất cao: chỉ riêng khu vực này, tổng doanh số tiêu thụ cả năm 2023 vào khoảng 137.000 tỷ đồng, với lợi nhuận trước thuế hơn 17.000 tỷ đồng. Tỷ lệ tiêu thụ vé số luôn ở mức rất cao – trung bình khu vực miền Nam hơn 99%, có 13 trong 21 công ty bán hết 100% vé phát hành mỗi năm. Điều này cho thấy vé số miền Nam được tiêu thụ gần như tuyệt đối, là hình thức giải trí/tâm lý phổ biến và nguồn thu chính thống.

Xổ số kiến thiết lâu nay đã là một phần quen thuộc của đời sống sinh hoạt ở các tỉnh miền Nam – từ thành thị đến nông thôn. Theo báo cáo Hội đồng XSKT Miền Nam, năm 2024 tổng doanh số phát hành vé số truyền thống đạt hơn 142.650 tỷ đồng với doanh thu hơn 140.587 tỷ đồng (tăng khoảng 2-3% so với năm trước). Riêng quý 1/2025, doanh thu đã đạt gần 38.550 tỷ đồng, tăng 6,8% so với cùng kỳ năm 2024 (congan.com.vn). Các công ty XSKT miền Nam cũng có lợi nhuận trước thuế rất lớn (năm 2024 đạt khoảng 18.067 tỷ đồng, tăng 6,1% so với 2023). Qua đó, ngân sách nhà nước của các tỉnh nhận được nguồn thu lớn từ ngành này: năm 2024 khu vực chỉ riêng miền Nam nộp ngân sách khoảng 46.317 tỷ đồng (tăng 12,8% so với 2023).

Tầm quan trọng của xổ số kiến thiết còn thể hiện ở việc một số địa phương kinh tế nhỏ ở vùng ĐBSCL rất phụ thuộc nguồn thu này. Chẳng hạn, năm 2024 Công ty XSKT Sóc Trăng đạt doanh số 6.449 tỷ đồng, lợi nhuận 847 tỷ và đã nộp 2.162 tỷ đồng ngân sách địa phương – tương đương gần 40% tổng thu ngân sách của tỉnh (vì tổng thu của Sóc Trăng chỉ khoảng 5.534 tỷ). Tương tự, XSKT Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh… mỗi nơi đều đóng góp ngân sách hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm và tài trợ cho các chương trình xã hội từ thiện. Ngoài ra, doanh thu xổ số còn tạo thu nhập cho hơn 30.000 đại lý và khoảng 200.000 người bán vé số dạo ở miền Nam. Nhiều người dân, kể cả công chức về hưu, đã xem bán vé số là một nghề phụ để trang trải cuộc sống, vì mức “hoa hồng” cho mỗi tờ vé là công việc ổn định dù không cao.

Như vậy, vai trò kinh tế – xã hội của ngành XSKT miền Nam là rất lớn: nó vừa tạo nguồn thu cho ngân sách địa phương, vừa góp phần giải quyết việc làm và an sinh xã hội. Theo Báo Công Thương, tổng doanh thu khu vực miền Nam (2023) gần 137.000 tỷ đồng với lợi nhuận hơn 17.000 tỷ – cho thấy đây là “miếng bánh” mang lại nhiều lợi ích kinh tế. Các công ty XSKT miền Nam còn tích cực tài trợ các chương trình giáo dục, y tế, xây nhà tình nghĩa… đóng góp cho cộng đồng hàng chục tỷ mỗi năm. Như báo NLĐO nhận xét, các công ty XSKT miền Tây có doanh thu và lợi nhuận lớn, “đóng góp vào ngân sách và thực hiện an sinh xã hội” tích cực. Tóm lại, xổ số kiến thiết đã trở thành một nguồn lực kinh tế quan trọng và nét văn hóa vùng miền (mua vé số như thói quen hàng ngày) ở miền Nam, được nhiều địa phương quan tâm duy trì lâu dài.

Lợi ích tiềm năng khi sáp nhập các công ty xổ số kiến thiết

Trong bối cảnh phải sắp xếp lại toàn bộ bộ máy hành chính, việc sáp nhập các công ty XSKT địa phương cũng được đặt ra nhằm tận dụng quy mô mới và giảm trùng lắp. Một số lợi ích tiềm năng có thể kể đến:

• Tăng hiệu quả quản lý, tinh gọn bộ máy: Nếu hai tỉnh hợp nhất, việc gộp hai công ty XSKT thành một sẽ giúp giảm chi phí quản lý. Thay vì mỗi tỉnh có Hội đồng giám sát, Ban giám đốc, phòng ban riêng, công ty chung chỉ cần một cơ cấu điều hành, tiết kiệm hàng loạt vị trí lãnh đạo và nhân sự cấp trung gian. Điều này phù hợp chủ trương tinh giản bộ máy hành chính của Đảng. Việc tập trung chức năng kinh doanh tại một đầu mối cũng giúp thống nhất chiến lược kinh doanh, kế hoạch phát hành, tránh trùng lập công việc.

• Tận dụng quy mô lớn, tiềm năng doanh thu: Một công ty XSKT lớn hơn có thể phối hợp điều chỉnh quy mô phát hành vé số linh hoạt. Ví dụ, thay vì hai công ty nhỏ mỗi nơi mở một kỳ xổ số riêng tuần (2 kỳ tổng cộng), công ty hợp nhất có thể phát hành 2 kỳ/mỗi tỉnh tương đương (tổng không thay đổi) hoặc bổ sung hình thức xổ số mới nhằm tăng doanh thu. Thị trường miền Nam vốn có nhu cầu cao, nên công ty lớn có khả năng đàm phán in vé, phát hành dưới chi phí thấp hơn (theo quy mô lớn), nâng cao lợi nhuận gộp.

• Tăng cường đầu tư và đổi mới: Công ty sáp nhập sẽ có nguồn lực tài chính và nhân sự lớn hơn, giúp đầu tư cải thiện công nghệ quản lý, thử nghiệm các loại vé số mới (như vé số cào, xổ số tự chọn) hoặc phát triển các dịch vụ phụ trợ. Khối lượng doanh thu lớn cũng cho phép chia sẻ vốn để áp dụng công nghệ thông tin và quản lý tốt hơn, từ đó tối ưu hoạt động.

• Lợi nhuận và đóng góp ngân sách: Về lý thuyết, nếu chi phí quản lý giảm, lợi nhuận trước thuế có thể tăng, làm tăng phần đóng góp ngân sách cho nhà nước. Chẳng hạn, nếu hai công ty cắt giảm được các chi phí trùng, thì dù doanh thu hợp nhất bằng tổng trước đây, lợi nhuận và thuế/XH phải nộp sẽ cao hơn. Điều này góp phần tăng nguồn thu ngân sách địa phương. Ngoài ra, việc phối hợp phát hành ở quy mô lớn có thể giúp giữ vững lượng vé bán chạy, tránh trường hợp một công ty yếu kém làm ảnh hưởng chung.

• Ổn định cung ứng vé, tránh thiếu hụt: Hiện các công ty XSKT miền Nam đều phát hành vé sát nhu cầu (tỉ lệ tiêu thụ ~99%), nên một công ty lớn có thể điều hòa nguồn vé cung ứng tốt hơn. Ví dụ, lộ trình tăng số vé phát hành từ 120 tỷ lên 130 tỷ (tương đương 13 triệu vé/kỳ) đã được triển khai từ tháng 10/2024 để đáp ứng nhu cầu cao. Tương tự, từ 1/6/2025, các công ty vùng Nam được nâng mức phát hành lên 140 tỷ/kỳ (14 triệu vé). Một doanh nghiệp hợp nhất có thể chủ động điều chỉnh kế hoạch phát hành theo sát nhu cầu trên toàn vùng, tránh trường hợp cục bộ thiếu vé ở địa phương này trong khi nơi khác dư thừa.

Tóm lại, sáp nhập công ty xổ số (gắn với sáp nhập hành chính) có thể đem lại hiệu quả lớn về kinh tế (tối ưu chi phí, lợi nhuận), tổ chức (đồng bộ bộ máy, dễ quản lý) và cả khả năng mở rộng thị trường. Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần có quy hoạch chi tiết (ví dụ số kỳ mở thưởng, chia sẻ lợi nhuận giữa các địa phương mới) trước khi triển khai. Cần chú ý rằng lợi ích này đạt được khi có giải pháp hợp lý trong quá trình sáp nhập, gắn với các chính sách bảo đảm lợi ích cho các bên liên quan (xem phần kết luận).

Những lo ngại và đề xuất giữ nguyên hiện trạng

Ngược lại với những lợi ích, nhiều địa phương và doanh nghiệp xổ số cũng bày tỏ lo ngại về sáp nhập:

• Quyền lợi địa phương: Nhiều lãnh đạo địa phương cho rằng XSKT là “của riêng” địa phương và gắn liền với thương hiệu (đài xổ số) của tỉnh. Đại lý vé số ở Sóc Trăng nêu ví dụ: nếu Sóc Trăng – Hậu Giang về chung địa giới Cần Thơ, “trước đây gọi Công ty XSKT tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang thì sắp tới gọi là XSKT Sóc Trăng, XSKT Hậu Giang nhưng vẫn trực thuộc UBND TP Cần Thơ”. Ý kiến này cho thấy nhiều người muốn giữ nguyên tên gọi và bộ máy công ty XSKT của từng tỉnh, chỉ bỏ từ “tỉnh”, ví dụ XSKT Sóc Trăng vẫn hoạt động như trước. Họ lo ngại sáp nhập sẽ tước đi “quyền sở hữu” thương hiệu xổ số địa phương.

• Giảm cơ hội việc làm, thu nhập: Việc gộp hai công ty thành một đồng nghĩa với việc cắt giảm vị trí lãnh đạo, văn phòng, thậm chí nhân sự vận hành. Nhân viên điều hành và quản lý có thể đối mặt với mất việc hoặc di chuyển công tác. Người bán vé số dạo cũng rất băn khoăn: nếu cắt giảm kỳ mở thưởng, họ có thể bị giảm nguồn vé bán hàng. Ông N., đại lý vé số tại Hậu Giang, cho biết hiện nhu cầu mua vé số ở miền Tây rất lớn do thất nghiệp tăng, nên tăng phát hành vé (13→14 triệu vé/kỳ) còn giúp đỡ người bán có việc làm. Ông N. lo rằng, sau sáp nhập không rõ mỗi công ty mới sẽ mở bao nhiêu kỳ xổ số, nhiều người bán vé đang “đứng ngồi không yên” vì sợ thiếu vé mà bán. Ông Quách Văn Tiến – người bán vé ở Cà Mau – bày tỏ trăn trở khi công ty XSKT lớn mạnh nhưng vẫn không tăng hoa hồng, trong khi người bán dầm mưa dãi nắng hàng ngày mà thu nhập thấp, thiếu tiền đóng bảo hiểm y tế. Những ý kiến này cho thấy nếu không đi kèm điều khoản bảo vệ người lao động, người bán vé thì có thể gây ra hệ lụy xã hội, tăng thất nghiệp hoặc làm ảnh hưởng đời sống của dân nghèo.

• Ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách: Nhiều tỉnh ở miền Nam lo ngại sáp nhập có thể làm thay đổi cơ cấu nguồn thu. Một cán bộ ngành XSKT tại miền Tây nhấn mạnh: nếu giữ nguyên lịch phát hành vé như hiện nay thì sẽ đảm bảo nguồn thu ngân sách cho địa phương, bởi XSKT vốn đóng góp rất lớn (một số gần 40% tổng thu ngân sách). Ví dụ Công ty XSKT Sóc Trăng đã đóng hơn 2.162 tỷ cho ngân sách tỉnh năm 2024, chiếm ~40% ngân sách địa phương. Tương tự, XSKT Trà Vinh năm 2024 đóng 2.347 tỷ; XSKT Bến Tre hơn 2.439 tỷ. Nếu sáp nhập, phần ngân sách của tỉnh nhỏ có thể giảm (bởi doanh thu được gộp vào tỉnh lớn hoặc phân chia lại), mà chưa rõ địa phương mới phân chia như thế nào. Các tỉnh như Vĩnh Long, Trà Vinh, Bến Tre đã đồng loạt đề xuất giữ nguyên các công ty XSKT riêng của mình sau sáp nhập để tránh mất nguồn thu. Ban Chỉ đạo hợp nhất hai tỉnh Bạc Liêu – Cà Mau cũng đề nghị giữ lại cả hai công ty XSKT của hai tỉnh này (nld.com.vn).

• Văn hóa vùng miền và tâm lý người dân: Xổ số vốn gắn chặt với tâm lý và văn hóa địa phương. Chị Tám Lan (Sóc Trăng) cho biết mỗi tuần cứ đến ngày xổ số Sóc Trăng chị lại mua vé để cầu may, “xuất phát từ tình cảm ủng hộ quê hương”. Nếu không còn XSKT Sóc Trăng riêng, chị Lan e ngại sẽ nghĩ lại việc mua vé. Nhiều người dân khác cũng coi xổ số như một phong tục hàng ngày, nên việc thay đổi thương hiệu có thể ảnh hưởng đến niềm tin và thói quen của họ. Bán vé số cũng là một việc làm truyền thống ở nhiều gia đình miền Tây. Do đó, người dân và nhà quản lý đều đề xuất giữ nguyên hãng xổ số và tần suất mở thưởng, ít nhất trong giai đoạn đầu, để không làm gián đoạn thị trường, tạo sự bình đẳng giữa các vùng.

Tóm lại, về phía địa phương và cộng đồng xổ số miền Nam có nhiều tiếng nói phản biện đối với đề án hợp nhất. Họ lo mất đi lợi ích ngân sách, công việc và bản sắc địa phương nếu chỉ gộp đơn vị mà không có chính sách đi kèm. Các kiến nghị chính là giữ nguyên công ty xổ số của từng tỉnh (chỉ đổi tên cho phù hợp) và đảm bảo không giảm kỳ phát hành lẫn mức đóng góp an sinh. Những lo ngại này cần được xem xét thấu đáo trong quá trình xây dựng phương án hợp nhất.

Phân tích dữ liệu tài chính và thị phần

Để đánh giá kỹ lưỡng tác động của sáp nhập, cần xem xét số liệu kinh doanh và thị trường hiện tại của các công ty XSKT miền Nam. Tính tổng cộng khu vực gồm 21 công ty (Khánh Hòa trở vào Cà Mau), năm 2024 họ đã phát hành 142.650 tỷ đồng vé số truyền thống và thu về 140.587 tỷ đồng doanh thu, tăng khoảng 2,3–2,8% so với năm 2023. Doanh thu tăng nhẹ, phần lớn đến từ việc mở rộng thị trường và nâng mức phát hành. Tỷ lệ tiêu thụ toàn khu vực duy trì mức cao xấp xỉ 99%, nghĩa là hầu hết vé được phát hành đều bán hết. Mức chi trả giải thưởng và phát hành cũng rất lớn: tổng chi thưởng năm 2024 khoảng 68.639 tỷ (48,82% doanh thu) và chi phí phát hành 24.556 tỷ (17,47%). Lợi nhuận trước thuế đạt 18.067 tỷ (tăng 6,1% so với 2023), vượt 109,5% kế hoạch năm.

Trong quý 1/2025, hoạt động tiếp tục khởi sắc: doanh thu đạt 38.550 tỷ đồng, tăng 6,85% so với cùng kỳ 2024, trong khi lợi nhuận trước thuế đạt 4.946 tỷ (tăng 5,29%). Theo đó, đóng góp ngân sách khu vực miền Nam quý 1/2025 là 18.999 tỷ, tăng 17,37% so cùng kỳ. Điều này cho thấy doanh thu và lợi nhuận của ngành đang tăng trưởng ổn định, thậm chí còn cao hơn tăng trưởng GDP bình quân. Tuy sáp nhập tỉnh chưa chính thức, các công ty đã chủ động nâng công suất: từ 1/10/2024 đã đẩy mức phát hành từ 120 tỷ lên 130 tỷ đồng mỗi kỳ xổ số, và từ 1/6/2025 sẽ lên 140 tỷ đồng, đáp ứng nhu cầu thị trường đang rất cao.

Phân tích cụ thể theo địa phương: Nhiều công ty XSKT tỉnh ở miền Nam đều có doanh thu trên 5.000–6.000 tỷ đồng mỗi năm, lợi nhuận hàng trăm tỷ. Ví dụ năm 2024, XSKT Đồng Nai đạt doanh thu 5.205 tỷ, lợi nhuận sau thuế 705 tỷ. XSKT Bình Thuận: doanh thu 6.505,1 tỷ, lợi nhuận 787 tỷ. Ở ĐBSCL, XSKT Trà Vinh có doanh thu 6.620 tỷ, lợi nhuận 812 tỷ; XSKT Vĩnh Long đạt doanh thu 5.895 tỷ, lợi nhuận 683 tỷ; XSKT Bến Tre doanh thu ~6.580 tỷ, lợi nhuận ~790 tỷ, nộp ngân sách ~2.439 tỷ; XSKT Cà Mau doanh thu 5.221 tỷ, nộp thuế/phí 2.204 tỷ; XSKT Bạc Liêu doanh thu ~5.980 tỷ năm 2024. Các con số này cho thấy mỗi công ty đã có thị phần khá lớn tại địa phương mình. Thị trường xổ số kiến thiết hiện chia theo lãnh thổ: mỗi công ty độc quyền phát hành tại tỉnh mình (ngoại trừ TP.HCM phát hành 2 kỳ/tuần, các tỉnh khác 1 kỳ/tuần).

Sau sáp nhập, mô hình thị trường có thể thay đổi. Ví dụ nếu hai công ty hợp nhất, số kỳ mở thưởng của đơn vị mới có thể tăng (chẳng hạn Cần Thơ có thể đến 3 kỳ/tuần nếu hợp nhất với Sóc Trăng – Hậu Giang), hay phải điều chỉnh để tránh cạnh tranh lệch giữa các tỉnh. Chưa có thống kê về “thị phần” chung của miền Nam so với cả nước, nhưng có thể nhận thấy miền Nam chiếm tỷ trọng lớn trong doanh thu toàn hệ thống XSKT cả nước, bởi Đông Nam Bộ – ĐBSCL có nền kinh tế phát triển và số dân đông, dẫn đến lượng cầu vé cao. Mức tiêu thụ vượt trội của khu vực cũng chứng minh khả năng phối hợp sau hợp nhất khá linh hoạt: thị trường gần như sát cung, nếu hợp nhất phải đảm bảo tăng hay duy trì tổng lượng vé phát hành.

Tóm lại, phân tích số liệu tài chính cho thấy ngành XSKT miền Nam đang ở thế “thịnh vượng”: doanh thu hằng năm vượt hàng trăm nghìn tỷ, tăng trưởng ổn định và tỷ lệ bán hết vé cao. Sau hợp nhất, khả năng phối hợp tạo ra hiệu quả theo quy mô là có cơ sở, miễn là được hoạch định tốt (ví dụ không cắt giảm kỳ xổ số, tiếp tục giữ tỷ lệ tiêu thụ cao như trước). Dữ liệu gốc cũng cảnh báo yếu tố rủi ro: nếu giảm kỳ phát hành hoặc tái cơ cấu đột ngột mà không có bước chuyển, sẽ ngay lập tức làm giảm doanh thu và ngân sách thu được, ảnh hưởng lớn đến các chỉ tiêu đã ký giao.

Góc nhìn từ người dân, đại lý, người bán vé số và cán bộ ngành

Người dân, đại lý và những người bán vé số ở miền Nam có nhiều ý kiến tâm huyết về vấn đề sáp nhập. Ở góc độ người mua vé số (người dân bình thường), chị Tám Lan tại Sóc Trăng chia sẻ rằng việc mua vé ngoài ý nghĩa cầu may, còn mang tính ủng hộ địa phương: “Tôi mua vé số còn xuất phát từ tình cảm. Mỗi tuần, thứ tư tôi đều mua vé số đài Sóc Trăng để ủng hộ quê hương. Nếu một ngày không còn XSKT Sóc Trăng, tôi sẽ suy nghĩ lại có nên mua vé đài khác không”. Điều này phản ánh tâm lý gắn bó với thương hiệu địa phương. Nhiều người khác cũng thành thực bày tỏ lo lắng nếu mất đài xổ số quen thuộc, họ sẽ giảm hứng thú mua vé, từ đó ảnh hưởng doanh thu chung.

Với đại lý vé số (nhà phân phối cấp 2), quan tâm hàng đầu là nguồn vé và mức hoa hồng. Ông N., một đại lý ở Hậu Giang, hoan nghênh việc tăng phát hành vé (130→140 tỷ) từ 1/6/2025, cho rằng “không có áp lực gì cho đại lý, người bán dạo còn mừng vì có vé để bán”. Ông cho biết hiện nhu cầu xin vé số rất lớn do lượng người thất nghiệp tăng, thậm chí cán bộ nghỉ hưu cũng mua vé bán thêm lấy tiền xăng xe, tiền ăn. Ông lo ngại rằng sau sáp nhập chưa rõ cơ quan nào điều tiết số kỳ xổ số mới; nếu giảm kỳ phát hành, nhiều đại lý và người bán dạo sẽ “đứng ngồi không yên” do thiếu vé bán. Như vậy, đại lý mong muốn công ty xổ số mới hợp nhất vẫn giữ nguyên tần suất xổ số như cũ để duy trì nguồn vé cung cấp ổn định.

Đối với người bán vé số dạo, mối quan tâm là hoa hồng, hỗ trợ xã hội. Ông Quách Văn Tiến ở Cà Mau cho biết mức hoa hồng hiện tại (1.000 đờng tờ vé) chưa được tăng theo giá cả sinh hoạt, họ vẫn lo lắng nếu hợp nhất sẽ càng khó khăn hơn. Ông kêu gọi công ty xổ số lớn hơn “quan tâm đến người bán dạo từ hoa hồng cho đến bảo hiểm y tế” vì hiện nhiều người bán phải trang trải cuộc sống tùy ngày bán được. Từ góc độ bán dạo, chính sách sau sáp nhập cần đảm bảo không làm đứt gãy mức thu nhập hiện tại của họ.

Nhìn từ góc độ cán bộ và người lao động ngành XSKT, họ thường đặt lợi ích doanh nghiệp lên hàng đầu. Theo đại diện một công ty XSKT miền Tây, Bộ Tài chính vẫn chưa có chỉ đạo cụ thể sau khi các tỉnh sáp nhập, nên họ “rất sốt ruột” chưa biết định hướng tổ chức hoạt động ra sao. Nhiều công ty XSKT đã chủ động lên phương án phối hợp (dự thảo gộp kỳ quay thưởng, kết hợp vận chuyển vé…), nhưng đều rất mong muốn được hướng dẫn chính thức trước khi thay đổi. Các lãnh đạo XSKT cũng quan tâm đến kết quả kinh doanh: hiện các chỉ tiêu lợi nhuận, kế hoạch đóng góp ngân sách đã được giao cho từng công ty theo từng tỉnh, nên nếu điều chỉnh cơ cấu phải bàn kỹ để không ảnh hưởng đến mục tiêu đã đặt ra (đây cũng là lo ngại của một cán bộ ngành XSKT miền Tây khi nói rằng “kế hoạch kinh doanh, nộp ngân sách đã giao…, một khi giảm kỳ phát hành sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả”).

Tóm lại, từ người dân đến đại lý, từ người bán vé đến cán bộ ngành xổ số, hầu hết ý kiến đều mong muốn ổn định hoạt động xổ số như hiện nay. Họ đề xuất chính sách bảo đảm giữ lại số kỳ mở thưởng, tên gọi và quyền lợi của từng công ty cũ; đồng thời quan tâm đến thu nhập, an sinh cho người lao động xổ số. Để sáp nhập thành công, tiếng nói này cần được lắng nghe, kết hợp với mục tiêu phát triển chung, nhằm tạo đồng thuận và giảm thiểu xáo trộn.

Kết luận: Điều kiện cần và bảo vệ lợi ích các bên

Từ những phân tích trên, có thể rút ra rằng sáp nhập tỉnh, thành đi kèm hợp nhất các công ty XSKT miền Nam có tiềm năng tạo ra hiệu quả lớn nhưng cũng đầy thách thức. Để đạt được mục tiêu tinh gọn bộ máy, tăng hiệu quả và đồng thời bảo vệ lợi ích của người dân và địa phương, cần có các điều kiện đồng thời sau:

• Không cắt giảm tự phát tần suất phát hành vé số: Yêu cầu giữ nguyên lịch quay thưởng hiện hành cho các công ty hợp nhất (ít nhất trong giai đoạn đầu) là yếu tố tiên quyết. Như một chuyên gia cho biết, việc giữ nguyên kỳ mở thưởng “còn đảm bảo nguồn thu ngân sách cho địa phương” bởi nhiều công ty hiện đóng góp gần 40% thu ngân sách tỉnh. Vì vậy, Bộ Tài chính và chính quyền địa phương phải quy định rõ cơ chế phát hành sao cho tổng số kỳ của tỉnh sau sáp nhập ít nhất bằng cộng dồn trước đây, tránh làm sụt nguồn thu và xáo trộn thị trường.

• Chia sẻ lợi nhuận và ngân sách công bằng: Cần xây dựng cơ chế phân bổ phần nộp ngân sách giữa các địa phương mới hợp nhất. Ví dụ, lợi nhuận và thuế của công ty lớn hợp nhất phải được chia về hai tỉnh cũ theo tỉ lệ hợp lý (căn cứ dân số, diện tích hoặc quy mô hành chính mới) để không làm mất nguồn thu của tỉnh nhỏ. Có thể tham khảo phương án gộp chỉ để đối chiếu ngân sách nhưng ưu tiên duy trì phần thu lớn cho tỉnh sở tại. Đồng thời, các chương trình phúc lợi từ xổ số (xây trường, bệnh viện, hỗ trợ xã hội) nên được phân bổ hợp lý để địa phương cũ không bị thiệt thòi.

• Bảo vệ việc làm và quyền lợi người lao động: Khi hợp nhất, cần có lộ trình sắp xếp lại bộ máy công ty XSKT một cách minh bạch. Cán bộ quản lý cũ nên được bố trí vị trí tương đương, hoặc hỗ trợ chuyển công tác, tránh tình trạng đột ngột mất việc. Đảm bảo công nhân viên và người bán vé dạo không bị giảm thu nhập cũng là yếu tố quan trọng: ví dụ không cắt giảm hoa hồng, thậm chí cân nhắc có chính sách phụ cấp trong giai đoạn đầu. Các công ty XSKT cần có chương trình chuyển đổi người bán dạo nếu thay đổi kênh phát hành (như hỗ trợ đào tạo bán hàng online hoặc giao vé).

• Đảm bảo tính liền mạch về thị trường: Cần có quy định nhất quán về tên gọi và pháp lý của công ty xổ số sau sáp nhập để tránh nhầm lẫn. Nếu tên công ty thay đổi, người dân và đại lý phải được thông báo rõ ràng. Đồng thời, công ty mới cần thực hiện đều đặn các kỳ quay số truyền thống để người mua không bị rối. Ví dụ, có thể giữ lịch quay thưởng theo đài tỉnh cũ (như Đài Sóc Trăng vẫn mở quay thứ tư hàng tuần như xưa) nhưng trực thuộc tổng công ty mới. Việc này giúp người dân vẫn cảm thấy quen thuộc và duy trì cầu mua vé.

• Giải pháp công nghệ và quản lý hiện đại: Trong bối cảnh tái cơ cấu, ngành xổ số cũng cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để minh bạch hóa hoạt động. Cơ sở dữ liệu đại lý, biên lai, kết quả xổ số… nên hợp nhất vào một hệ thống liên tỉnh, giúp dễ quản lý và tránh gian lận. Đồng thời, tạo nền tảng trực tuyến để người dân có thể tra cứu thông tin, mua vé (khi phù hợp), giảm phụ thuộc vào kênh truyền thống.

• Đối thoại và lắng nghe liên tục: Cuối cùng, việc sáp nhập phải có sự đồng thuận cao. Các cơ quan chức năng cần tổ chức đối thoại với chính quyền địa phương, đại lý và tổ chức Hội đồng XSKT khu vực để giải đáp thắc mắc và tiếp thu ý kiến phản hồi. Ví dụ, như theo kế hoạch, các Công ty XSKT khu vực miền Nam sẽ họp riêng về vấn đề này (Hội đồng XSKT khu vực sẽ bàn nội dung sau sáp nhập). Đây là bước cần thiết để kết hợp hai góc nhìn lợi ích nhà nước và lợi ích địa phương.

Nhìn chung, nếu đảm bảo được các điều kiện trên, việc hợp nhất có thể vừa giúp tinh gọn bộ máy, tăng hiệu quả kinh doanh cho ngành xổ số, vừa bảo vệ lợi ích người dân và địa phương. Ngược lại, thiếu các chính sách đệm hợp lý sẽ dẫn đến mất ổn định nguồn thu và bức xúc xã hội. Việc đổi mới tổ chức XSKT miền Nam cần được tiến hành thận trọng, lộ trình rõ ràng và có sự phối hợp chặt chẽ giữa trung ương, địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng, để cả nước bước vào giai đoạn mới mạnh mẽ hơn mà không bỏ lại phía sau những người dân nghèo chủ động mua vé số hàng ngày.

Nguồn tham khảo: Các số liệu và thông tin trong bài dựa trên báo cáo Hội đồng Xổ số Miền Nam và tin tức mới nhất (năm 2024-2025) từ Tuổi Trẻ, Công An Nhân Dân, VnExpress, Cafef, NLĐ, v.v.